BERGSON HENRI (1859–1941)
Filozof fr.; prof. Collège de France; od 1914 czł. Akad. Fr.; twórca intuicjonizmu; krytyk poznania intelektualnego i analit. jako przystosowanych do celów utylitarnych, a nie czysto poznawczych; stworzył oryginalną koncepcję trwania, przeciwstawianego jednorodnemu czasowi fiz., jak również koncepcję intuicji pojętej jako chwytanie rzeczy w ich naturalnym ruchu i zmianie; głosił tezę o przenikającym rzeczywistość "pędzie życiowym" (fr. élan vital), stymulującym nieustanną twórczą ewolucję i trwanie jej niepowtarzalnych stanów (witalizm); podjął próbę rehabilitacji metafizyki, interesował się mistyką, którą uważał za najszlachetniejszy przejaw życia duchowego; rozróżnił społeczeństwo zamknięte, odznaczające się uległością wobec skodyfikowanego prawa i obyczajów oraz społeczeństwo otwarte, przejawiające się w aspiracjach herosów i mistycznych świętych; wywarł znaczny wpływ na myśl filoz. XX w., na estetykę i literaturę piękną; 1927 otrzymał Nagrodę Nobla w dziedzinie literatury; prace: O bezpośrednich danych świadomości (1889, wyd. pol. 1913), Wstęp do metafizyki (1903, wyd. pol. 1910), Ewolucja twórcza (1907, wyd. pol. 1912), Les Deux Sources de la morale et de la religion (1932).
K. POMIAN Filozofia mitu kosmicznego, Warszawa 1965;
B. SKARGA Czas i trwanie. Studia nad Bergsonem, Warszawa 1982;
J. BAŃKA Intuicjonizm Henryka Bergsona, Katowice 1985;
I. WOJNAR Bergson, Warszawa 1985. [Encyklopedia PWN]
Zamknij